Obserwując dzisiejsze społeczeństwo funkcjonujące w dobie internetu, warto zastanowić się, jaki wpływ czy też jakie zastosowanie stanowi ono względem zaburzeń psychicznych. Wydaje się nie bez znaczenia fakt, że coraz częściej diagnozuje się zaburzenia osobowości. Według badań polscy psychoterapeuci najczęściej pracują z osobami cierpiącymi na zaburzenia nerwicowe 87%, zaburzenia osobowości 74% czy zaburzenia psychosomatyczne 51%. Zanim poddamy pod dyskusje zastosowanie mediów w funkcjonowaniu osób z zaburzeniami osobowości, należy zrozumieć ich podstawy postrzegania świata.
Charakterystyka zaburzeń osobowości
Zaburzenia osobowości charakteryzują się rozszczepiennym sposobem przeżywania oraz postrzegania świata i siebie samych z różnym natężeniem, w zależności od poziomu zaburzenia. Z powodu różnych konfliktów wewnętrznych, na skutek mechanizmów obronnych osoby nie umiejące utrzymać stałego obrazu drugiej osoby, rozszczepiają ją na zły i dobry obiekt, unikając w ten sposób dyskomfortu czy bólu. Obserwując z boku dostrzec możemy, że dla takiej osoby dany obiekt (osoba) jest raz całkowicie zła, okrutna w przeżyciu, zaś innym razem całkowicie dobra. Im niżej funkcjonująca osoba tym bardziej skrajne jest jej postrzeganie z brakiem możliwości konfrontacji z niespójnością obrazu.
W sytuacji gabinetowej osoby takie potrafią w jednym zdaniu przedstawiać rodzica jako nienawistnego, okrutnego, pozbawionego serca, zaś w drugiej części zdania bądź parę zdań później, jako osobę niezwykle kochająca i opiekuńczą. Wynika to z nieumiejętności doświadczania drugiej osoby, a w tym i siebie, jako jednostki złożonej zawierającej zarówno dobre jak i złe cechy. Określając to mniej psychoterapeutycznie osoba taka nie osiąga stanu “nie lubię Cię za takie zachowania jak……. i teraz jestem zła, ale to nie zmienia tego, że jednocześnie Cię kocham” – czyli obraz osoby nie jest zachwiany lecz ambiwalentny. Jednakże by osiągnąć taką ambiwalencje musimy posiadać umiejętność udźwignięcia poczucia winy rodzącego się z naszych agresywnych fantazji, względem obiektu wynikających z naszej złości na obiekt.
Oddziaływanie mediów społecznościowych na osobowość człowieka
Pragnę jednak skupić się w niniejszym artykule bardziej na roli mediów w podtrzymywaniu rozszczepienia niż na jego psychologicznym podłożu. Portale społecznościowe sprzyjają idealizacji i dewaluacji obiektów, chociażby manipulując wizerunkami sławnych osób zmieniając swoje nastawienie, niekiedy nawet diametralnie, nie zachowując przy tym spójności. Świat medialny potrafi być bardzo czarno – biały i przerysowany, ucząc odbiorcę podobnego funkcjonowania na portalach społecznościowych, zwłaszcza tych osób z bardziej ekshibicjonistyczną naturą.
W 2013 roku Facebook został oskarżony o propagowanie narcyzmu w związku z szeroką możliwością, jaką zapewniał osobom pragnącym kreować siebie, wpływać na odbiór własnej osoby u innych. Niezależnie od różnych podejść do pojęcia narcyzmu nie ulega wątpliwości, że osoby zaburzone narcystycznie uzyskują ogromną przestrzeń do gratyfikacji za pośrednictwem internetu.
Świat medialny a świat realny
Niestety, często realność niewiele ma wspólnego z obrazem jaki tworzymy. Idzie za tym trudna konfrontacja z rozczarowaniem i krytyką ze strony osób, które są w naszym bezpośrednim otoczeniu. Zamiast urealniać swój własny obraz przed sobą, uciekamy się do krytykowania innych i tworzenia ciekawego życiorysu za pośrednictwem zdjęć i postów, które niewiele mają wspólnego z naszym codziennym funkcjonowaniem.
Zaczynamy stawiać sobie coraz bardziej zawyżone oczekiwania wywołując presję robienia czegoś ciekawego, gdyż w innym wypadku świadczyć by to miało o tym, że nie jesteśmy ciekawymi i wartościowymi ludźmi.
Podobne zjawisko występuje w obrębie seksualności, gdy nakładamy sobie presję liczbową względem zbliżeń seksualnych, które uważamy za wyznacznik dobrego związku w nawiązaniu do społecznych opinii.
Agresja u kobiet?
Łatwiej jest krytykować innych i przeżywać ich z poziomu prześladowców, niż skonfrontować się z niewygodną prawdą na nasz temat, co pogłębia nasze zerojedynkowe funkcjonowanie i postrzeganie. W pewnym sensie internet może wpływać negatywnie na naszą tolerancję, na krytykę, w wyniku czego sięgamy po mechanizmy obronne z niższego rzędu.
Na portalach społecznościowych częściej spotkamy się z dużą gratyfikacją w postaci lajków czy komentarzy, niż z krytyką, która jest inaczej przeżywana, niż ta w bezpośredniej relacji z druga osobą, bez oceny czy obrony sprzyjających nam użytkowników. Z drugiej zaś strony internet potrafi być przyczyną dla której słabo funkcjonujące ego zostanie złamane pod naciskiem krytyki, szykanowania.
Według badań przeprowadzonych w Polsce wynika, że wzrasta poziom agresji wśród kobiet, czego przyczynę możemy upatrywać w częstszym nadużywaniu alkoholu przez tą grupę płciową, o czym przekonaliśmy się w badaniach Czaplińskiego w Diagnozie społecznej z 2009 roku.
Przyglądając się jednakże specyfice zachowań agresywnych wśród kobiet, można dojść do wniosku, że internet jest sprzyjającą formą ekspresji dla tej grupy społecznej. Kobieca agresja, według autorów badań, charakteryzuje się większą zawiścią, manipulacją, wykluczeniem, czy niszczeniem wizerunku.Wszystkie wymienione aktywności zwykle mają swoje ujście za pośrednictwem portali społecznościowych, umożliwiających szybkie ingerowanie w wizerunek drugiej osoby.
Nic więc dziwnego, że jedne z częstszych występujących zaburzeń to zaburzenia lękowe w związku z siłą jaką stanowi słowo, już nie tylko w postaci werbalnej.
Jakie życie wybierasz – wirtualne, czy realne?
W nawiązaniu do wysokiego wskaźnika występowania zaburzeń psychosomatycznych internet może stanowić idealną pożywkę dla osób cierpiących na zaburzenia psychosomatyczne, gdzie z najdrobniejszego objawu szperając w internecie możemy dojść do śmiertelnego wyroku. Stanowi łatwą drogę nie tylko do autodiagnozy, lecz wielokrotnie do leczenia na własną rękę, co bywa powodem prawdziwych objawów I chorób.
W życiu nie żyjemy magicznie, nie możemy zamknąć oczu i udawać, że czegoś nie ma. W świecie wirtualnym możemy zamknąć laptopa, wykasować konto czy post i wyprzeć niewygodną rzeczywistość. Nie konfrontując, tworząc nie realistyczną przestrzeń wokół siebie, regresujemy się do niższych poziomów funkcjonowania, a co za tym idzie, osłabiając swoją odporność psychiczną.
Nie sztuką jest wybierać to co jest dla nas wygodne i przedstawiać wyselekcjonowane treści dotyczące swojej osoby. Arcydziełem są prawdziwe bezpośrednie relacje zawierające wielopłaszczyznowe treści wymagające interpretacji, wysiłku, tolerancji, bliskości oraz obecności. Umiejętności spojrzenia na bliską osobę, gdy przedstawia wszystkie swoje barwy i dostrzeżenie ich oraz pomieszczenie w sobie. Życie realne, nie wirtualne, wymaga rozciągania gratyfikacji w czasie i otrzymywania jej w mniejszych dawkach, nie zawsze tak wyraźnych, co wymaga od nas większego zaangażowania i aktywności. W dużym stopniu musimy w codziennym życiu polegać na siłę własnego ego, stałości obrazu siebie by nie być uzależnionym od zewnętrznych gratyfikacji i zapewnień.
Rozważając aktywność na portalach społecznościowych z tej perspektywy dostrzegamy jaki regresujący wpływ na naszą psychikę mają powyżej omówione zagadnienia, pozbawiając nas tak ważnych umiejętności, bądź nie dając im szansy wykształcić się wpływając tym samym na naszą organizację osobowości.
Bibliografia:
Poziom agresji kobiet a ich fantazje seksualne i satysfakcja seksualna,prof.dr.hab.med. Zbigniew Lew-Starowicz; mgr psych.Monika Szymańska ; mgr psych. Joanna Niewolska (2014).
Narcyz we współczesnym świecie. Analiza pojęcia w kontekście funkcjonowania społecznego osób narcystycznych, Klaudia Wróblewska ; Anna Kowalczyk; Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Instytut Psychologii, Wydział Filozoficzny (2018).
Badania polskich psychoterapeutów – z jakimi pacjentami pracują i jakie stosują metody psychoterapii, Agnieszka Szymańska, Lidia Grzesiuk, Hubert Suszek, Kamilia Dobrenko, Małgorzata Rutkowska, Krzysztof Krawczyk; Psychiatria Polska 2018; 52(4);731-751.
Rozpowszechnienie wybranych zaburzeń psychicznych w populacji dorosłych Polaków z odniesieniem do płci i struktury wieku – badanie EZOP Polska, Andrzej Kiejna, Patryk Piotrowski, Tomasz Adamowski, Jacek Moskalewicz, Jacek Wciórka, Jakub Stokwiszewski, Daniel Rabczenko, Ronald C.Kessler; Psychiatria Polska 2015; 49(1): 15-27.
Psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu w leczeniu zaburzeń osobowości borderline – PODRĘCZNIK KLINICZNY, Frank E.Yeomans; John F.Clarkin; Otto F.Kernberg.
Artykuł napisała: psychoterapeuta psychodynamiczny, seksuolog Paulina Podrez,