Myśląc o traumie, musimy zauważyć, że dla każdego może ona znaczyć co innego i jest to zależne od indywidualnych czynników. Niektóre narodowości czy określona płeć, predyspozycje indywidualne wpływają na doświadczenie czy rozwój PTSD.
Przeżywanie traumy wiąże się u większości osób z objawami depresji czy lęku uogólnionego. U znacznej mniejszości jest to związane z krytycznym zespołem stresu pourazowego PTSD (za: Breslau, Davis, Andreski i Peterson, 1991).
To, w jakim zakresie i rodzaju symptomów będzie się człowiek mierzył, zależy od jego czynników indywidualnych, właściwości stresora oraz reakcji otoczenia wobec tego, co mówi i czuje ta osoba.
Najważniejszym predyktorem emocjonalnym do powstania PTSD jest cierpienie emocjonalne w czasie traumy lub po niej. Oznacza to, że to wcześniejsza podatność na stres i trudności z regulowaniem afektu, a co za tym idzie, poczucie braku kontroli nad życiem, determinują przeżywanie danego trudnego zdarzenia jako traumatycznego. Osoba, która przeżyła coś trudnego, musi uznać, że w czasie lub po zdarzeniu odczuwała strach, bezradność, przerażenie.
Reakcje takie jak wstyd, poczucie winy czy gniew, również mogą zwiększać ryzyko pojawienia się pourazowych stanów.
Jakie sytuacje zwiększają ryzyko PTSD?
Czynnikiem ryzyka dla powstania PTSD jest płeć żeńska oraz nie-biała rasa.
Wiąże się to z tym, że kobiety i mniejszości etniczne są po prostu bardziej zagrożone przeżyciem czegoś trudnego. Poza indywidualnymi cechami ofiar, wiele właściwości sytuacyjnych ma wpływ na powstawanie PTSD. Są nimi:
– zagrożenie życia człowieka,
– bycie przy czyjejś śmierci,
– uszkodzenie ciała ofiary,
– utrata przyjaciela lub ukochanego w jakiejś trudnej sytuacji,
– niespodziewana sytuacja, brak możliwości skontrolowania tego, co się dzieje,
– celowe zachowania przemocowe sprawcy,
– przemoc seksualna,
– bycia świadkiem walki w czasie wojny.
Istotnym elementem dla przeżywania i radzenia sobie z traumą, jest wsparcie ze strony bliskich, ponieważ minimalizuje intensywność stresu. Takim wsparciem jest akceptacja przeżywanego zdarzenia i rozumienie, że może to być trudne, troszczenie się i opiekowanie, ale także dostępność pomocy, w tym instytucjonalnej. Oczywiście ważne będzie to, jakie wydarzenie miało miejsce, ponieważ trudniej jest wspierać osobę po gwałcie niżeli kogoś kto przeżył klęskę żywiołową. Trudno jest przyjąć taką postawę, jednak stereotypy i uprzedzenia są nieodłącznym elementem ludzkich relacji.
Trauma a depresja
W obrębie samej emocjonalności, należy brać pod uwagę przede wszystkim pojawienie się depresji. Traumatyczne wydarzenia są przytłaczające, pojawia się żałoba, poczucie straty i porzucenia, potrzeba izolowania się. Przeżywanie żałoby po stracie jest zupełnie naturalne, wiąże się z koniecznością zaadaptowania się do nowej sytuacji i obrania nowych celów życiowych, jeżeli strata dotyczyła bliskiej osoby. Kiedy jednak taka utrata jest niespodziewana, nagła, może być związana z pojawieniem się bardziej złożonych reakcji. Może być nawet mylona z zaburzeniami osobowości. Może jej towarzyszyć depresja kliniczna, niekiedy też poważna choroba czy nadużywanie substancji psychoaktywnych. Horowitz i in. (1997; za: Briere, Scott, 2006) taką traumatyczną żałobę definiuje jako intensywne i intruzywne myśli, powodujące cierpienie, tęsknota, uczucie nadmiernej samotności i pustki, nadmierne zmniejszenie zainteresowania sprawami osobistymi do nie przystosowawczych poziomów.
Depresja duża z kolei w wielu sferach pokrywa się z PTSD i może się wiązać ze wskazaniem do leczenia farmakologicznego:
– skrajny smutek i zmienność nastrojów,
– poczucie braku wartości i nadmierne poczucie winy,
– myśli, że się zasłużyło na przeżywanie takiej straty,
– zmniejszona zdolność koncentracji uwagi,
– zmęczenie,
– poczucie bezradności w związku z przyszłością,
– zaburzenia snu,
– zaburzenia odżywania, w tym anoreksja, utrata wagi,
– utrata zainteresowania tym, co się wcześniej lubiło,
– opóźnienie lub niepokój psychomotoryczny,
– skłonności samobójcze.
PTSD i lęk
Depresja psychotyczna wiąże się z występowaniem stanów psychotycznych w przeżywaniu traumy.
Ważne tutaj wydaje się to, że osoba, która doświadcza stanów psychotycznych, częściej może również przeżywać stres pourazowy (Zimmerman i Mattia, 1999; za: Briere, Scott, 2006). Charakteryzować się może to mniejszą zdolnością do regulowania emocji lub predyspozycją do zdezorganizowania funkcji poznawczych w konsekwencji przeżywanego stresu.
Lęk, który występować może przy PTSD można podzielić na trzy rodzaje:
– lęk uogólniony: może być zarówno objawem, jak i czynnikiem ryzyka pojawienia się stresu pourazowego;
– ataki paniki, czyli palpitacje serca, wzmożona potliwość, poczucie katastrofy: mogą przerażać, przytłaczać osobę, która ich doznaje, a zatem wymagają interwencji terapeuty, nawet z farmakoterapią;
– lęk fobiczny : czyli irracjonalny, jest reakcją warunkową w postaci uczucia strachu na bodziec kojarzący się z przeżytym wcześniej przykrym wydarzeniem; polega on na unikaniu zdarzeń, które przypominają o traumie.
Trauma u dziecka
W przypadku dzieci, reakcją na wydarzenie traumatyczne może być dezorganizacja zachowania lub pobudzenie.
Małe dzieci jako sposób przeżywania traumy mogą podejmować się zabaw, które się powtarzają, w których wyrażane są treści związane z traumą. Ma to na celu odegranie traumatycznego wydarzenia. Mogą pojawiać się u nich przerażające sny o nieokreślonej treści.
Jak widzisz trauma wyzwala szereg objawów, które wymagają wsparcia farmakologicznego z pomocą psychiatry oraz terapii u psychotraumatologa. Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich doświadczył traumy i cierpi na PTSD zaufaj naszym specjalistom, pomożemy Ci się z tym uporać.
Artykuł:
Psychoterapeutka psychodynamiczna, psychotraumatolog, psychoonkolog Magdalena Łabik