Bezpłatna konsultacja
Umów wizytę

Śródmieście 794 205 629   │ 

rozwój psychoseksualny u dziewczynek


Psychoanalityczne ujęcie rozwoju psychoseksualnego dziewczynek

BY: paulina.podrez

Artykuły / Paulina Podrez

Rozwój psychoseksualny dziewczynek napotyka więcej przeszkód i wymagań rozwojowych niż u chłopców. Wynika to z bardziej skomplikowanego przebiegu konfliktu edypalnego oraz rozwoju superego. Muslin podkreśla, że potrzeba miłości oraz akceptacji rodziców rozciąga się u nich na całe życie, zaś relacja z obiektem pierwotnym – matką, wydaje się bardziej złożona oraz częściej aktywowana w życiu dorosłym (Tyson, Tyson, 1990).

Rozwój psychoseksualny dziewczynek

W nawiązaniu do różnych teorii, w niniejszym artykule pragnę przyjrzeć się relacji z postaciami rodzicielskimi i ich wpływowi na postrzeganie oraz budowanie kobiecości. Niedojrzały stan seksualny pcha dziewczynkę w zazdrość o penisa, pierś oraz idealizację ciała matki (Grzegołowska-Klarkowska, 2015, s. 130). Z pozycji tej można powiedzieć, że przeżywają one podwójną frustrację z powodu zazdrości o penisa, którego utraciły oraz o dojrzałe ciało matki. Melania Klein na podstawie obserwacji klinicznych sugeruje, że u dzieci rodzi się naturalna zazdrość o wszystko czego nie posiadają, w tym o narządy płciowe. Kestenberg interpretował zazdrość o penisa jako “pragnienie posiadania podobnej kontroli własnego ciała” odnosząc się do oddawania moczu przez chłopców (Tyson, Tyson, 1990). W literaturze możemy znaleźć wiele odniesień do kobiecego kompleksu męskości, jednakże idąc za przykładem Klein, płeć męska również doświadcza zazdrości, czego przykładem będą podane w artykule mity powstałe z lęku czy zawiści.

Idealizacja i rywalizacja z matką rozciąga się w czasie o okres dojrzewania oraz macierzyństwo. Dojrzałość niesie ze sobą aktywację nierozwiązanych konfliktów oraz ponownie otwiera idealizację obrazu ciała matki, jej piersi – które stają się obiektem zazdrości. Silnie negatywne, konfliktowe uczucia wobec matki mogą uniemożliwić dziewczynce pełną identyfikację, co wtórnie wpływa na jej poczucie kobiecości (Tyson, Tyson, 1990). Niekiedy będą one wyrzekać się kobiecych zachowań, które mogłyby przybliżyć je do matki oraz identyfikacji z nią. Dziewczynki wykazują trwałe lecz skomplikowane pragnienie bycia adorowanymi upodabniając się do rodzicielki. Na podstawie obserwacji oraz naśladownictwa matki uczymy się swojej kobiecości, ról płciowych oraz sposobu wchodzenia w relacje intymne (Grzegołowska-Klarkowska, 2015, s. 164). Okres dojrzewania to trudny czas identyfikacji z stale zmieniającym się ciałem oraz moment ponownego aktywowania nierozwiązanych konfliktów, z którymi nastoletnie dziewczynki starają się radzić po przez “kontrolę” wyglądu własnego ciała oraz narażając się na zaburzenia odżywiania. Według Freuda, wstręt do jedzenia wynika z awersji wobec seksualności, zaś Ellie Roberts wiązała problem anoreksji z trudnościami w przyjmowaniu “dobrych i pomocnych obiektów”, czyli postaci rodzicielskich. Upatrywała się, jak wielu innych psychoanalityków, anoreksji jako objawu zaburzonych relacji z obiektem (Lawrence, 2015, s. 26, s. 34-35). Marilyn Lawrence opisuje częste przypadki zaburzeń odżywiania u dziewczynek, których matki charakteryzowały się egocentryzmem oraz niedostępnością emocjonalną. Owe zaburzenie swoje podłoże może mieć w stosunku emocjonalnym takiej matki do kobiecości i urody córki czy też zawiści dziewczynki względem dojrzałości matki i skierowanego na nią podziwu ojca (Lawrence, 2015, s. 86-90).

Istotny, w akceptacji i dumie z własnej kobiecości, jest stosunek emocjonalny matki względem dojrzewającej dziewczynki. W matce aktywować mogą się wątki rywalizacyjne, pragnienie poradzenia sobie z własnymi kompleksami za pośrednictwem córki mającej pełnić rolę jej przedłużenia. Postrzeganie córki jako swoje przedłużenie wynika z fantazji o jedności. Ojcowie, w mniejszym stopniu nasyceni konfliktowymi uczuciami, wyrażają więcej aprobaty i wsparcia względem kobiecej identyfikacji z matką. Jones uważała, że według dziewczynki, ojcowie jako mężczyźni gardzą kobiecością. Identyfikując się z ojcem, dziewczynka łączy pozyskanie obrazu męskich ideałów oraz dewaluacje ideałów kobiecych. Rozpatrując tą ideę, tym bardziej ważne, wydaje się wspieranie przez ojca zachowań kobiecych u córki (Tyson, Tyson, 1990).

Rozwój psychoseksualny dziewczynek

Przetrwałe, wyidealizowane przywiązanie do postaci ojcowskiej nazywane jest kompleksem Ateny czy Antygony, w którym gratyfikujący wydaje się dla nich fakt bycia córkami dla ojców. Atena, najbardziej waleczna postać w mitologii greckiej, zaprzecza swojej kobiecości czy identyfikacji z matką postrzegając ją jako wybrakowaną. Idealizowała fallusa i postrzegała siebie jako ucieleśnienie ojca będąc tą, która wyszła z jego głowy a tym samym pomijając rolę połkniętej przez Zeusa matki. Antygona to przykład kobiety poświęcającej się na rzecz mężczyzny – ojca. Czerpie siłę i sens życia z bycia narzędziem – wzrokiem dla ojca pozbawionego swojej fallicznej mocy. W obu przypadkach jest to identyfikacja z postacią męską na rzecz kobiecości i relacji z matką (Britton, 2010, s. 64-66).

Jacobson twierdził, że prawidłowy rozwój struktur ego, superego oraz ideału ego jest zależny od akceptacji przez dziewczynkę własnej kobiecości. Zadanie to może być utrudnione, ponieważ jak twierdził mają one tendencję do dewaluacji kobiecości i zależności od opinii płci przeciwnej (Tyson, Tyson, 1990).

Historia nie idzie nam tutaj z pomocą, ponieważ kobieca seksualność na przestrzeni wieków stanowiła źródło wszelkich lęków konfrontując mężczyzn z ich ograniczeniem seksualnym oraz z niezbadaną przestrzenią kobiecą generującą mity o wężowych pochwach czy gryzących zębatych wagina dentata (Blackledge, 2019, s. 192-196). Isaak Baker Brown brytyjski chirurg, w odpowiedzi na te i inne powstałe z lęków opowieści, stworzył teorię, w której usunięcie łechtaczki ma okiełznać kobiecą seksualność (Blackledge, 2019, s. 192-196). Inny słynny działacz, doktor Tissot, głosił poglądy jakoby masturbacja miała przyczyniać się do histerii czy zjawiska zwanego “wścieklizną macicy”, czyli nieokiełznanego apetytu seksualnego. W następstwie tych cieszących się uznaniem teorii, w 1855 roku w Wielkiej Brytanii, przeprowadzono około dwustu operacji usunięcia jajników z czego połowa zakończyła się śmiercią (Blackledge, 2019, s. 192-196).

Anna Freud twierdziła, że do 24 miesiąca życia jesteśmy w pełni świadomi różnic anatomicznych (Tyson, Tyson, 1990). Budowa anatomiczna dziewczynki nie sprzyja samopoznaniu i skłania bardziej do poczucia bycia wybrakowanym. Brak spójnego nazewnictwa kobiecych narządów płciowych lub całkowite pomijanie tych sfer przez rodziców prowadzi do wielu negatywnych konsekwencji oraz wzmacnia kobiecy kompleks kastracyjny. Uwagi wymaga fakt, że narządy płciowe są jedynymi częściami ciała, których oryginalne nazewnictwo zmieniamy. W przypadku dziewczynek, sfera ta wywołuje dużo emocji w związku z czym część rodziców w ogóle rezygnuje z nazywania tych części ciała. Prowadzić to może do interpretacji miejsc intymnych jako złych, zakazanych, z którymi “coś jest nie tak”. W związku z brakiem informacji dotyczących tej części ciała stanowi on wstydliwy obszar. Uniemożliwia to wychowywanie dziewczynki w poczuciu akceptacji własnego ciała nie wspominając o dumie z niego.

Chińskie postrzeganie kobiecych narządów pełne jest szacunku i miłości, czego dowodem są używane przez nich zwroty, takie jak “lotos jej mądrości”, “grota miłości”, “skarbiec”, “niebiańska brama”, zaś włosy łonowe określane są mianem “świętych włosów” i uznawane były za symbol kobiecej namiętności. Pitagoras wraz ze swoimi uczniami przyrównywali kobiece łono do trójkąta, czyli świętego symbolu płodności świata, źródła wszechrzeczy (Blackledge, 2019). Natomiast Arystoteles oraz Galen uważali kobiece narządy za efekt brakującego ciepła do wytwarzania narządów męskich, uznając je więc za wynik defektu. W XVI wieku, przyjęte określenie wagina, pierwotnie oznaczało futerał na miecz, czyli futerał dla fallusa (Blackledge, 2019). W Europie wagina zyskała miano Schamscheide, czyli pochwy wstydu. Ukazuje to postrzeganie kobiecych narządów płciowych przez pryzmat męskich, bądź postrzeganie ich jako złych i nieczystych przestrzeni. W nurcie psychoanalitycznym mówi się, że dziewczynki mają wrażenie, iż zostały pozbawione penisa. Ponieważ nie widzą swoich narządów intymnych, myślą, że miały w tym miejscu penisa, który został im odebrany, więc są wybrakowane. Podobnym zachowaniem możemy potęgować fantazje o byciu wybrakowaną. Istnieje bowiem duży kontrast między podejściem emocjonalnym, nazewnictwem do narządów płciowych chłopców a wstydliwym, nie nazywanym miejscem intymnym płci przeciwnej (Tyson, Tyson, 1990).

Surowe superego wymusza na dziewczynkach bardziej zamaskowane formy zachowań masturbacyjnych poprzez możliwe aktywności w pośredni sposób stymulujące okolice genitalne jak jazda konna, jazda na rowerze (Tyson, Tyson, 1990). Przyjemności dostarczać może również wstrzymywanie i oddawanie moczu poprzez pobudzenie szlaków nerwowych. Zakazy ze strony superego mogą być potęgowane przez stosunek emocjonalny rodziców oraz innych ważnych figur do bardziej bezpośrednich form zaspokajania. To kolejny przykład różnic w wychowaniu i postrzeganiu zachowań chłopców i dziewczynek. Masturbacja rozwojowa, w przypadku dziewczynek, częściej przeżywana jest przez rodziców jako przejaw kompulsywnej masturbacji. Społecznie dostrzec możemy dużo niespójności. Z jednej strony, rodzice małych dziewczynek mają tendencję do ich seksualizacji poprzez ubiór, wczesny makijaż, konkursy piękności. Z drugiej zaś wypierają ich pierwotne potrzeby czy instynkty.

Opiekunowie wydają się przeżywać więcej trudności względem wychowania dziewczynki. Jak wspomniałam powyżej, w matce mogą otwierać się wątki rywalizacyjne czy identyfikacja z córką, ponowny konflikt z wcześniejszych faz rozwojowych i identyfikacja z własną matką (Tyson, Tyson, 1990). Ojcowie obarczeni zostali nauką regulacji przechodzenia od stanu pobudzenia do wyciszenia podopiecznych (Grzegołowska-Klarkowska, 2015, s. 146), wspierania ich kobiecości konfrontując się z własnym lękiem przed nieokiełznanym potencjałem kobiecej seksualności. Nie ujednolicona wiedza na temat funkcjonowania kobiecych narządów płciowych oraz ich nazewnictwa jak również skrajne podejścia do płci – od czczenia po dewaluacje nie sprzyja tworzeniu się stabilnego obrazu własnej tożsamości płciowej. Kompleks Edypa wymagający zmiany pierwotnego obiektu uczuć na ojcowski obiekt, kompleks męskości, poczucie bycia wybrakowaną czy wykastrowaną, wciąż niezręczna tematyka seksualności – wszystko to znacząco utrudnia poprawny rozwój psychoseksualny dziewczynek (Grzegołowska-Klarkowska, 2015, s. 165-167). W gabinetach spotkać możemy kobiety, które przez lata nie odczuwały satysfakcji seksualnej, nie poznały własnego ciała z poczucia winy, wstydu czy przekonania o wrodzonych deficytach. Kobiety te stanowią ilustrację powyższych nierozwiązanych konfliktów oraz piętno budowanego latami, wiekami stosunku do kobiecych narządów płciowych.

 

Artykuł: psychoterapeuta psychodynamiczny, seksuolog Paulina Podrez

Bibliografia
Blackledge, C., (2019). Wagina. Sekretna historia kobiecej siły. przeł. K.Bartuzi. Warszawa: Wydawnictwo Proszyński Media Sp. z o.o. s72-73; 92-96; 108-110; 120-124; 192-196.
Britton, R., (2010). Seks, śmierć i superego. Doświadczenia w psychoanalizie. przeł. Golec, D., Szabłowska, A., Kruszyńska-Mąka, M., Lipińska, M., Kalita, L. Warszawa: Wydawnictwo Oficyna Ingenium. s 64-66; 70.
Grzegołowska-Klarkowska, H., (2015). Psychoanalityczne Teorie Rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej. s130-250.
Lawrence, M., (2015). Anorektyczny umysł – psychoanalityczna perspektywa w leczeniu zaburzeń odżywiania. przeł. Żylicz, M. Gdańsk: Wydawnictwo Imago. s26;34-35;86-90.
Tyson, P., Tyson, R. L., (1990). Psychoanalytic theories of development. przeł. Joanna Bilińska. Wydawnictwo: Yale University Press.